8 класс пәнәндегі 100 жаттығу көмектесіңіздер ... , Рақымжан бастаған топ сыртқа қарай ыта жөнелді.көп нүктенің орнына сойлем құрау

мөлдір мұзы.Мұз айдыны қаланың ең көрікті орындарыңың бірі.Медеу спорт кешені 1972 жылы шаңырақ көтерді.Айдын дүниежүзілік рекордтар" фабрикасы "деп аталады.Мұнда 100-ге жуық рекордтар жасалады.Конструкциясы жөнінен дүние жүзінде "Медеудің" теңдесі жоқ.Мұз айдынының көлемі он бір мың шаршы метрдей.Трибуналары 12 мыңнан астам көрерменге арналған.Бұл жер қала тұрғындарының демалатын сүйікті орнына айналды.

дәулет би хақында ой - дерек
исақан рақымжан ұлы жәйіл текті
дәулет би тана ұлы шәмәмен 1778 -, 1871 - жылдары аралығында ғұмыр кешіп 93 жасында дүние салған, қазақтың айтулы атақты билерінің бірі. бұл киелі де сәуегеи, абыз би бабамыз қазақстан республикәсінің қазыргы талдықорған облысының жәркент ауданы өсек өзенінің бойында - атақты тана бидың отбасында дүниеге келген. дәулет би _ ұлыжұз суан тайпасынан шыққан әйгілі қараменде бидың шөбересі, сады батырдың немересі болып келеді. ол тана бидың екінші ұлы. шежіреде тана биден – төбет, дәулет, қалқаман деп үш ұл туады. дәулет әкесі тана бидың 20 жасында дүниеге келген деп межеленді. себебі, жазба деректерге сүйене отырып тана биды 1758 - жылы дүниеге келген деп тұрақтандырған едік. мұндағы дерек көзі тана бидың туылған жылын шамалау үшін оның туған нағашсы әмірсәнәнің (1722 _ 1757) ғұмыр сүрген уақтымен және тананың шешесі жаңғыл сана әмірсәнә қызының туылған жылдары мен қайтыс болған жылдарын деректеи отырып жыл аралығының есебі бойынша есептеп шығарылған. қазақстан жазушсы жанат ахмади «есенкелді би» атты тарихи романының 412 - бетінде суан елінің тарихи кешірмесі туралы: «арада тағы бірнеше жыл өтті, қырғыз манабы қара балта қазақ хандығына берген уәдесін ұстаған болып, бірер жыл өткенше мал барымталау, ауыл шабу сяқты әрекеттерін тоқтатып тұрғанымен, бәлдібек ана - мына сілтәуләрмен қазақ жерін босатып бермеи отырды. аяқтап келгенде оларға қазақ хандығының баяғы екпіні басылған тәрізденіп, әтеке батыр, бәлдібектер қайта бас көтере бастаған. ең сорақысы – соңғы жазда жәркент өңіріндегі қазақтармен екі арадағы барымта, мал алысу асқындап барып, аяғында әтеке мен бәлдібек тізе қосып, енді суан елін шапқан. өнімен қоймай суанның бір зәңгідеи отбасын зорлықпен шудан ары асырып әулие ата, таласқа, қара балтаның қарамағына көшіріп әкетті. бұл, тіпті, сұмдық хабар еді. суан мірзәкелді ішінде «еділбәй ата» деп аталатын атақты кісінің баласы ырысбай батыр сол шабыста қайтыс болып, олардың бір талай туысы әулие ата жаққа әкетіледі. бұған деиін де өзге әрекеттері жеткілікті болған қырғыз бен хюа, қоқан бектерінің шектен шыққан әрекеттері жәйлі қазақ хандығы өзінің орталығы түркстәндә шұғыл хан кеңесін өткізген» деиді. міне, бұл дәулет бидың қартайған шағында баласы малдыбайдың би болып жүрген кезіндегі суан елінің қырғыз, қоқан бектерінің шапқыншылғына ұшырап шу, талас жаққа мірзәкелді әуілдәрімен бірге қараменде ауылдарының да үркіп кеткен кезі деуге болады. өйткені бұлар суан елінің ішінде туыстығы жақын бәрі бір «бес мұрат» деп аталған мұрат ұрпақтары. демек ұрпақ ата реті бойынша ырысбай мен малдыбай тұрғылас, замандас туыс болады да, дәулет бидың әулие ата жаққа үркіп кеткен мезгілі қырғыз, қоқан бектерінің, қазақ хандықтарының ыдырай бастағанынан пайдаланып, қазақ ауылдарын шауып қоқаңдаған кезіне тура келеді.дәулет бидың жас шамасы туралы тағы да мынадай бір жазба деректерді салыстырып көруімізге болады. матан сымадыловтың «сегіз би» атты кітәбінің 42 - бетінде: «дәулет би болып тұрған жылдарының бірінде найманнан шыққан атақты қара би деген бидың ауылына сәлем беру үшін кетіп бара жатады. (қара би де дәулет сяқты айтқаны айтқандай келетін әулие адам екен) жол - жөнекеи жалайыр елінің арасындағы бір даудың үстінен түседі. дау құн дауы екен, жалайыр билері алыстан келе жатқан ағайын билері дәулетке шешімін сіз айтыңыз деп қолқа салады» деп жазады.

үйрете

бастады. Мен бұл алфавитпен таныс едім. Бірақ әкем үйреткенде Б мен В-ның,
К, Г және

X әрпінің, С мен Ц-ның, Е, И, Э және Й әріптерінің айырмасы жоқ сияқты
бірдей естілуші

еді. Ал Ъ, Ы, Ь әріптері дегенді естіген емеспін. Гончаровтар бәрін анықтап
ұзақ үйретеді.

Амал қанша, жуығырақта басыма қонар емес.

—

Ал, кәне, — Василий деп айтып көрші.

—

Басиль, — деймін мен оған.

—Жоқ, Басиль емес, Василий,—дейді Тишко,—түсіндің бе, В, Ва...

—

Бесиль, — деймін мен. Сөйтемін де одан — солай ма деп сұраймын.

—

Жоқ, тағы да дұрыс айтпай отырсың, Бе емес, Ва, Васи-лий. Түсіндің бе?

Олар осынау қиын әріптер кездесетін орыс және қазақ сөздерін мысалға
келтіреді. Бірақ

миыма кіріп жатқаны шамалы.

Орыс мектебіндегі алғашқы сабағым осылай басталған еді.

Василий екеуміз мектепке қарай жүгірдік. Тысқа шықсақ, әр үйден кітап
ұстаған балалар

өріп келеді екен. Бізге келіп қосылған соң, бәрі мені түртпектей бастады.

—

Бұл, қай «қырғыз», Василь?

—

Бұл — біздің танысымыз Момыштың баласы, енді бізбен бірге оқитын болады, —

деді Василий.

—

Өзі орысша біле ме?

—

Аздап біледі. Үйреніп кетеді ғой.

—

Әліппені біле ме, жоқ па?

—

Оны аздап біледі.

—

Жазуын қайтеді?

—

Өзің қалай үйреніп ең? — деп дүрсе қоя берді Василий.

—

Сен сияқты бұл да үйренеді.

—

Өзі қайда тұрмақ?

—

Біздің үйде, менімен бірге тұрады, — деді Василий.

Осы кезде қоңырау үні естіліп еді, балалар мектепке

қарай жүгірді. Есік алдында көз нұры тайған, көнелеу тері құлақшын киген
шал кішкене

қоңырауды сілкілеп, безілдетіп тұр екен.

Класқа балалардың соңынан кірдім. Оқушылар шешініп, сыртқа киімдерін іліп
жатыр.

Оларды көріп мен де шапаным мен құлақшынымды шешіп, ең шеткі шегеге ілдім.

Мұғалім келді. Барлық оқушылар орнынан тұрды. Мұғалім сәлемдесіп еді,
оқушылар бәрі

де бір дауыспен «сәлеметсіз бе, Мария Ивановна» деді.

Сабақ басталды. Мұғалім әліппені ашты да, тақтаға қасымдағы қызды шақырды.
Ол үй

тапсырмасын тақылдап айтып берді. Бормен қара тақтаға үлкен әріптің
жазылғанын

тұңғыш рет сонда көрдім. Қыз бірнеше сөз жазды да, оны өшірген соң орнына
келіп

отырды. Тақтаға тағы бір бала шығып, әлгі сөздерді жазып еді, талай қате
жіберіпті.

Мұғаліміміз сол арада түзетіп көрсетті... Әрине, мен оның көбін түсініп
отырғам жок.

Екінші сабақта мұғалім оқушыларға тапсырма берді де, мені. шақырып алып
қасына

отырғызды. Әліппені ашып, жеке түсіндіре бастады.

— Көрдің бе, әліппені біледі, — деді Василий қасындағы балаға.

Мұғалім менен әліппені сұрады. Алфавиттің бәрін айтып бердім. Мұғалім ретті
жерінде

түзеп отыр. «Ве, Ка, Ха, Це, Ша, Ща, Че, Ю» деп ол мен дұрыс айтпаған
әріптерді

қайталады. Сонан соң әлгі әріптерді әдемілеп жеке жазды да:

—

Міне, осыларды жаттап кел. Оқу мен жазуды кейін бастармыз.

Енді ол әліппені ашты да, бір бетіндегі жазуды жаймен оқып шықты. Мағынасын

түсіндірді. Оқушылардың өздеріне оқытты

Үшінші сабақ— есеп екен. Қызықты өтті. Сабақ алдында мұғалім үйге берген
тапсырманы

шығардыңдар ма, деп сұрады. Оқушылар шығарып келіпті. Мұғалім тақтаға есеп
жазды.

—

Бәрің де осылай жазып келдіңдер ме? — деп сұрады.

—

Бәріміз де, — деп шу ете қалды оқушылар.

Мұғалім дәптерлерді тексеріп, қателерін көрсетті. Шығару жолдарын тақтаға
жазып

көрсетті. Сонан соң жаңа есеп түсіндіріп, үйге тапсырма берді. Оқушылар
тақтадан

тапсырма көшіріп жатқанда, мұғалім менің қасыма келді. Дәптеріме анықтап
тұрып онға

дейін сандарды жазып берді.

—

Один — бир, два — еки, три — үш, четыре — торть, — деп аудармасымен

түсіндіре бастады. Маған қайталатып еді, мүдірмей санап бердім. Өйткені
орысша жүзге

дейін мүдірмей санай алатынмын. Оқушылар мен жаққа райсыз қарап қапты.
Мұғалім

оларға жауап бергендей: — Иә, орысша санай біледі екен, — деді.

Мақтауға мәз болып, жиырмаға дейін санадым.

—

Жақсы, — деп құптады мұғалім, — бірақ «дбанасат» емес — «двенадцать,

тринадцать» деп айт. «Шеснасат» емес, — «шестнадцать». «Дебетнасат» емес —

девятнадцать». Түсіндің бе? — деп сұрады. Василийге де менің дұрыс айтуымды

қадағалауды тапсырды.

Менің орыс мектебіндегі алғашқы сабағым осылай басталып еді.

Гончаровтардың көмегімен мен жаман оқығам жоқ. Кемпір мен шалдан басқасы
маған

қамқор болып, сабақ үйретеді. Шал мен кемпірдің өздері сауатсыз еді.
Есептен жүйрік боп

шықтым. Бірақ есеп жолдарын дәптерге ретімен жаза бермейтінмін. Ойша
шығарып,

жауабын ғана жаза салам. Мұғалім бұған қиналатын. Сабақ сайын есеп жолдарын
жазуды

түсіндіреді. Тілді нашар білетіндіктен мұғалімнің түсіндіргенін шала-пұла
ұғушы ем.

Бірақ ол үйретуден жалыққан емес.

Әліппе оқитын болдым. Дәптеріме де бірлі-жарым өрнектер түсе бастады. Көп
сөзді

түсінбесем де, көшіре беретінмін. Сөздің мағынасына мән бермесем де, жаттап
алушы

ем...

Күн сайын орыс балаларымен достасып, оқуым да жақсара берді...

денесін...ң үйлесімді даму... үш...н қолданылаын дене шанықтыру тәсіл...